(DNVC) - Chia sẻ tại diễn Diễn đàn Thương mại Việt Nam - Mỹ do Bộ Công Thương tổ chức tại TP.HCM sáng ngày 10/12/2025, TS. Trần Toàn Thắng -  Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế - Tài chính nhận định, trong bối cảnh Mỹ áp dụng chính sách thuế quan đối ứng toàn cầu bắt đầu trong năm nay, Việt Nam đã tiếp tục đa dạng hóa hàng xuất khẩu sang Mỹ.

Theo số liệu của Trung tâm Thương mại Quốc tế Mỹ (USITC), đến hết tháng 8-2025, Việt Nam đã vươn lên trở thành đối tác thương mại lớn thứ 7 của Mỹ, tăng hai bậc so với cùng kỳ năm 2024. Tổng kim ngạch trao đổi hai chiều đạt khoảng 132,4 tỷ USD, tăng 40,9%. Trong đó, xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ đạt 122,7 tỷ USD, tăng 43%, chiếm gần 5,3% tổng nhập khẩu của Mỹ. Việt Nam xuất siêu sang Mỹ 113 tỷ USD, đứng thứ 3 thế giới về thặng dư thương mại với thị trường này.

Thông tin tin từ Bộ Công Thương, lũy kế đến ngày 31/10/2025, cả nước có 44.801 dự án đầu tư nước ngoài còn hiệu lực với tổng vốn đăng ký trên 525,8 tỷ USD. Có 153 quốc gia, vùng lãnh thổ hiện có dự án đầu tư còn hiệu lực tại Việt Nam. Trong đó, đứng đầu là Hàn Quốc với tổng vốn đăng ký 94,3 tỷ USD. Singapore đứng thứ hai với 88,9 tỷ USD. Tiếp theo lần lượt là Nhật Bản, Đài Loan (Trung Quốc), Hồng Kông, Trung Quốc. Mỹ đứng vị trí số 11 trong số các nhà đầu tư vào Việt Nam với 1.501 dự án và tổng vốn đăng ký là xấp xỉ 12,3 tỷ USD. Năm 2025, Mỹ có 108 dự án đầu tư mới tại Việt Nam với tổng số vốn đăng ký xấp xỉ 610,6 triệu USD, đứng vị trí thứ 11.

Tính lũy kế đến 31/10/2025, Việt Nam có tổng cộng 266 dự án đầu tư tại Mỹ với tổng số vốn đăng ký xấp xỉ 1,4 tỷ USD. Mỹ đứng thứ 6 trong tổng số 85 quốc gia Việt Nam đầu tư (các nước đứng đầu lần lượt là Lào, Campuchia, Venezuela, Nga, và Myanmar).

TS. Nguyễn Quốc Thắng nhận định, trong bối cảnh Mỹ áp dụng chính sách thuế quan đối ứng với tất cả đối tác thương mại, nỗ lực đa dạng hóa hàng xuất khẩu của Việt Nam thời gian qua đã giúp giảm thiểu đáng kể rủi ro thương mại, đồng thời bảo vệ mô hình tăng trưởng dựa vào xuất khẩu và khả năng thu hút vốn FDI.

Cũng theo TS. Thắng, chính sách thuế của Mỹ không chỉ tác động đến thương mại hàng hóa mà còn bao trùm các lĩnh vực đầu tư, dòng vốn quốc tế, chính sách tiền tệ và những mục tiêu chiến lược của Washington. Do đó, việc mở rộng cơ cấu hàng xuất khẩu sang Mỹ là “giải pháp then chốt” nhằm duy trì ổn định tăng trưởng và hạn chế tổn thương trước biến động chính sách.

Diễn đàn Thương mại Việt Nam - Mỹ do Bộ Công Thương tổ chức tại TP.HCM sáng ngày 10/12/2025 - Ảnh: Hồ Trinh

Tuy nhiên, TS. Thắng cảnh báo đà tăng trưởng mạnh trong nửa đầu năm 2025 có yếu tố bất thường, khi nhiều nhà nhập khẩu Mỹ đẩy mạnh mua hàng để tránh mức thuế tăng từ tháng 8-2025. Điều này làm gia tăng tồn kho, tương tự giai đoạn nhập khẩu giảm mạnh năm 2023 hậu dịch Covid-19. Dự báo từ quý III-2025, xuất khẩu sang Mỹ có thể chậm lại do áp lực chi phí thuế quan, dù kim ngạch cả năm vẫn có khả năng vượt 150 tỷ USD.

Một số ngành sản xuất chủ lực của Việt Nam được đánh giá đang phụ thuộc lớn vào thị trường Mỹ. Ngành gỗ có mức phụ thuộc cao nhất, Mỹ chiếm tới 59% kim ngạch xuất khẩu; ngành dệt may và da giày khoảng 43,4%; ngành điện tử - nhóm hàng tăng trưởng nhanh - có tỷ trọng xuất khẩu sang Mỹ khoảng 28%.

Đáng chú ý, 75% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ thuộc về khối doanh nghiệp FDI, bao gồm nhiều tập đoàn lớn như Intel, Nike, Apple. TS. Thắng cho rằng việc áp thuế đối ứng không chỉ ảnh hưởng thương mại mà còn đe dọa trực tiếp động lực sản xuất - xuất khẩu của khối FDI, tác động đến thị trường lao động và môi trường đầu tư. Mối lo ngại dịch chuyển chuỗi cung ứng sang các quốc gia cạnh tranh như Mexico, Ấn Độ hay Indonesia đặt ra áp lực lớn đối với Việt Nam trong duy trì sức hấp dẫn đầu tư. 

Dù Mỹ hiện xếp thứ 11 trong số các nhà đầu tư tại Việt Nam với tổng vốn đăng ký khoảng 12,3 tỷ USD tính đến cuối tháng 10-2025, nhưng vai trò của khối doanh nghiệp FDI trong xuất khẩu là đặc biệt quan trọng. Chính phủ đang tăng cường đối thoại, hỗ trợ doanh nghiệp nhằm củng cố niềm tin và giữ chân nhà đầu tư.

Ứng phó những thách thức kéo dài, TS. Thắng đề xuất nhóm giải pháp trọng tâm: tiếp tục tái cấu trúc thị trường xuất khẩu để giảm phụ thuộc vào Mỹ; duy trì ổn định vĩ mô trong bối cảnh USD yếu; kiểm soát lạm phát; đồng thời có chính sách hỗ trợ trực tiếp cho các doanh nghiệp chịu ảnh hưởng từ thuế quan. Theo TS. Thắng hướng đi này sẽ giúp Việt Nam đảm bảo tăng trưởng bền vững và giữ vững năng lực cạnh tranh trong chuỗi giá trị toàn cầu. Diễn đàn Thương mại Việt Nam - Mỹ 2025 với chủ đề “30 năm hợp tác kinh tế, thương mại - Vượt qua thách thức, bước vào kỷ nguyên mới”. 

Diễn đàn diễn ra trong bối cảnh quan hệ Việt Nam - Mỹ tiếp tục phát triển tích cực, ngày càng đi vào chiều sâu và thực chất, đặc biệt trên các trụ cột kinh tế, thương mại và đầu tư. Sau 30 năm kể từ khi bình thường hóa quan hệ và 25 năm triển khai Hiệp định BTA, thương mại song phương đã tăng trưởng mạnh mẽ cả về quy mô và chất lượng, trở thành một động lực quan trọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm và tăng cường liên kết chuỗi cung ứng giữa hai nền kinh tế có tính bổ trợ cao. Trong bối cảnh kinh tế  - thương mại toàn cầu đang điều chỉnh sâu sắc, Diễn đàn đồng thời thảo luận thẳng thắn những thách thức mới nổi, bao gồm sự điều chỉnh chính sách thương mại của Mỹ, xu hướng gia tăng các biện pháp thuế quan và phòng vệ thương mại, cũng như các yêu cầu ngày càng cao về tiêu chuẩn kỹ thuật, phát triển bền vững và minh bạch chuỗi cung ứng. Những diễn biến này đặt ra yêu cầu cấp thiết về tăng cường đối thoại chính sách, củng cố lòng tin và nâng cao năng lực phối hợp nhằm duy trì và củng cố nền tảng hợp tác kinh tế - thương mại song phương trong dài hạn. Trên tinh thần đó, Diễn đàn tập trung làm rõ các định hướng hợp tác lớn trong giai đoạn tới theo hướng hài hòa lợi ích, cân bằng và bền vững hơn; qua đó tận dụng hiệu quả cơ hội từ tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu, đồng thời chủ động thích ứng với những thay đổi nhanh chóng của môi trường chính sách và thương mại quốc tế.